Auteursrecht
Je krijgt automatisch het auteursrecht wanneer je zelf een foto, tekst, document of afbeelding maakt. Dit wordt ook wel copyright genoemd. In de auteurswet is vastgelegd dat alleen jij, als maker, de werken mag publiceren en vermenigvuldigen. Ook wanneer je foto of tekst op internet staat, heb jij het auteursrecht. Dit geldt voor alle foto’s en werken en blijft tot 70 jaar na de dood van de maker gelden. Naast auteursrecht heb je ook nog portretrecht. Wat dat is lees je in deze blog.
Je hoeft dit auteursrecht nergens te registreren. Het is dus kosteloos en internationaal geldig en geldt bijvoorbeeld op boeken, krantenartikelen, schilderijen, videogames, teksten, documenten, bouwtekeningen, foto’s en video’s.
De wet beschermt onder drie voorwaarden:
• Het is origineel en persoonlijk werk, wat niet lijkt op andermans werk.
• Het is zintuiglijk waarneembaar: te zien, te lezen of te horen.
• Het gaat niet om een nieuwe technische uitvinding of proces, daarvoor is het octrooirecht.
Auteursrecht geldt ook wanneer je onder de 18 jaar bent en voor elke ondernemingsvorm. Daarom is het verstandig gelijk eigen materiaal te maken. Dan heb je gelijk een goed fundament en onderscheidt je je van de concurrentie.
Inbreuk auteursrecht
Door zomaar, zonder toestemming, een foto, tekst of document te gebruiken schend je het auteursrecht van de maker. Zelfs wanneer je een foto enkel bijsnijdt of jouw naam boven een document zet, zit er auteursrecht op. De maker mist door jouw gebruik de inkomsten, waarvoor hij een schadevergoeding kan eisen. Dit misbruik wordt steeds meer opgespoord, met het gebruik van software voorzien van algoritmes. Jij als misbruikmaker krijgt dan een flinke vordering en zal de foto en/of documenten moeten verwijderen. Dit gaat al snel om honderden euro’s en kan je zelfs je bedrijf kosten.
Een fotograaf gebruikt creativiteit, tijd en professionele kennis voor het maken van beelden. Daarnaast komt er reistijd, gebruik van locaties en kosten voor het materiaal bij kijken. Door deze vordering worden zijn inkomsten beschermd.
Auteursrecht bewijzen en overdragen
Ondanks dat je het nergens kan registreren, kun je wel bewijs vastleggen. Dit doe je door bijvoorbeeld een exemplaar van je foto of werk aangetekend naar jezelf te sturen met datum. De enveloppe of het pakket moet bij aankomst gesloten blijven. Ook kan een notaris het auteursrecht vastleggen met een datumstempel, authentieke akte of proces-verbaalakte. Een laatste optie is via het Benelux Bureau voor Intellectuele Eigendom digitaal een datumstempel vast te leggen.
Als auteur kan je het recht geheel of gedeeltelijk overdragen. Dit doe je door een licentie te geven aan een exploitant. Het recht blijft bij jou, maar de exploitant mag het werk verspreiden of kopiëren. Dit leg je schriftelijk vast. Bij overdracht verkoop je de auteursrechten aan de andere partij. Dit moet ook schriftelijk worden vastgelegd. Als eigenaar bepaal je zelf de prijs.
Naburig recht
Naast auteursrecht is er voor de uitvoerders van het werk van de maker ook een bescherming: het naburig recht. Dit geldt voor onder meer zangers, muzikanten, acteurs, producenten en omroepen. De uitvoerend kunstenaar moet eerst toestemming geven voor een andere partij de uitvoering opneemt, uitzendt of verkoopt. Ook dit recht kan je overdragen. De naburige rechten ontstaan automatisch en vervallen na 50 jaar. Voor een musicus of muziekproducent geldt een beschermingsduur van 70 jaar.
Teksten en documenten
Voor een originele en creatieve tekst geldt ook auteursrecht. Een korte, beschrijvende of algemene tekst valt hier dan weer niet onder. Een tekst mag je alleen gebruiken met toestemming van de maker. Zonder toestemming mag je wel citeren. Hierbij gebruik je een klein deel van de tekst, om je eigen tekst kracht bij te zetten. Je moet dan wel de maker vermelden, inclusief bron, vindplaats of link naar de website. Voor commercieel gebruik is wel toestemming nodig.
Toch gebruiken?
Door afspraken te maken met de maker kun je hoge claims en rechtelijke procedures voorkomen. Kom je niet in contact met deze persoon? Gebruik de foto of tekst dan niet. Er zijn genoeg rechtenvrije data- en beeldbanken te vinden. Daar kun je, onder voorwaarden, rechtenvrije foto’s vinden. Voor sommige beeldbanken wordt een vergoeding gevraagd.
Daarnaast kun je materiaal van creatieve commons gebruiken. Een internationale standaard van materiaal, waarbij de maker aangeeft hoe en onder welke voorwaarden je de foto’s mag gebruiken. Een video kun je gebruiken door deze te embedden. Je sluit de URL-link in tussen een html code op je site. Zo download je het niet op je site.
Door een copyright teken bij je afbeelding te zetten, met naam en datum, voorkom je dat anderen jouw foto’s gebruiken. Dit heeft geen juridische werking in Nederland, maar je geeft wel aan dat er auteursrecht op rust. Dit schrikt af.
Citaatrecht
Er zijn situaties waarin je wel gebruik mag maken van een afbeelding of foto, zonder hier toestemming voor te vragen. Dan moet het ter ondersteuning van jouw publicatie gelden. Dit is citaatrecht. Een foto decoratief gebruiken mag niet, want het is geen citaat. Bij dit citaat moet je altijd de bron vermelden of linken naar de vindplaats of website. Voor commerciële uitingen geldt het citaatrecht niet.
Foto anoniem
Foto anoniem is een stichting aan wie je een vergoeding kunt betalen als je niet weet wie de maker van een foto is. Zij regelen de rechten voor het gebruik van foto’s waarvan je de auteursrechthebbende niet kan achterhalen. Fotografen gebruiken de lijst met vergoedingen van deze stichting ook als richtlijn voor het bepalen van hun geleden schade.
Uitzonderingen
Als je in het onderwijs auteursrechtelijk beschermd werk gebruikt en alleen docenten en studenten toegang hebben tot dit materiaal, hoef je geen toestemming te hebben. Ook bibliotheken, musea en archieven mogen alles digitaliseren wat ze op papier hebben. Hiervoor is wederom geen toestemming nodig. Zij mogen dit ook online beschikbaar stellen. Daarnaast rust er geen auteursrecht op: actualiteiten, beschrijvingen van gebeurtenissen, handelsnamen, uitvindingen. Maar ook niet op stijlen en trends, ideeën en theorieën. Er zijn enkele vormen van reproductie toegestaan, bijvoorbeeld het kopiëren van teksten en cd’s als dit voor eigen gebruik is en niet wordt verstrekt aan derden.
Verwijderen
Krijg je een boze brief? Check dan of de foto legaal gebruikt kan worden. Zo niet, dan moet je deze verwijderen. Als je contact opneemt is dit soms genoeg. Wordt er een hoge schadevergoeding geëist? Ga dan in onderhandeling en verlaag deze eis. Een schikking is voor alle partijen gunstiger. Dit voorkomt een lastige en dure gerechtelijke procedure. Krijg je via de rechter geen gelijk, dan zijn de kosten vaak duizenden euro’s. En wanneer de tegenpartij niet wil schikken, schakel dan een jurist in.
Is jouw auteursrecht geschonden?
Ik help je graag!
